Υπάρχει μια ενεργή συζήτηση σχετικά με τη σημαντικότητα της Κοινωνικής Συναισθηματικής Μάθησης (SEL) στο σπίτι, στη ζωή και στην εκπαίδευση. Στην πραγματικότητα η SEL εφαρμόζεται ήδη σε πολλές αίθουσες διδασκαλίας ανά τον κόσμο.  Εμείς στην Ελλάδα έχουμε μείνει πίσω και το γνωρίζουμε.

Πλήθος μελετών αποδεικνύουν ότι η SEL δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την ευημερία στη ζωή – τόσο στη ζωή και στην καθημερινότητα όσο και μέσα στην εκπαιδευτική αίθουσα. Πιο συγκεκριμένα, άνθρωποι με ισχυρές κοινωνικό – συναισθηματικές δεξιότητες:

• Τα πηγαίνουν καλά με τον περίγυρό τους
• Διαθέτουν αυξημένη την ικανότητα διαχείρισης του άγχους
• Είναι πιο πιθανό να αποφοιτήσουν από την βασική εκπαίδευση
• Έχουν τις κατάλληλες κοινωνικές δεξιότητες που αναζητούν οι εργοδότες
• Είναι λιγότερο πιθανό να εμπλακούν με το ποινικό σύστημα. 

Παρόλα αυτά εξακολουθούν να υπάρχουν παρανοήσεις σχετικά με τη κοινωνική συναισθηματική μάθηση (SEL). Παρακάτω θα δείτε πέντε από τους πιο συνηθισμένους μύθους – με τα γεγονότα να τους καταρρίπτουν. 

Παρανόηση #1:

Η SEL διδάσκει στα παιδιά μόνο τη διαχείριση των συναισθημάτων τους

Τι συμβαίνει στα αλήθεια: Η ικανότητα να διαχειρίζεσαι τα συναισθήματά σου είναι μόνο ένα μέρος της κοινωνικής συναισθηματικής μάθησης.  Στην πραγματικότητα η SEL βοηθά να αναπτύξουμε ένα ευρύ φάσμα δεξιοτήτων – από την αντιμετώπιση των συναισθημάτων μέχρι τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. 

Tο κέντρο Collaborative for Academic, Social, and Emotional Learning (CASEL), που αποτελεί οδηγό στον τομέα της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης, αναγνωρίζει πέντε βασικούς πυρήνες που απαρτίζουν τη SEL. 

1. Αυτογνωσία: Η ικανότητα να αντιλαμβάνεσαι πώς επηρεάζουν τα συναισθήματα, οι δυνάμεις και οι προκλήσεις τις πράξεις σου. Να έχεις ένα συνεχές αναπτυσσόμενο τρόπο σκέψης για τις ικανότητές σου.
2. Αυτοδιαχείριση: H ικανότητα να διαχειριστείς τα συναισθήματά σου και να χρησιμοποιήσεις τις εκτελεστικές λειτουργικές σου δεξιότητες, όπως ο σχεδιασμός και η οργάνωση, να ελέγχεις τις παρορμήσεις σου και να θέτεις στόχους. 
3. Κοινωνική γνώση: Η ικανότητα να αντιλαμβάνεσαι τη διαφορετική οπτική γωνία του άλλου, να δείχνεις ενσυναίσθηση, να σέβεσαι τη διαφορετικότητα και να κατανοείς τους κανόνες μιας κοινωνίας.  
4. Ανάπτυξη σχέσεων: Η ικανότητα να χτίζεις και να διατηρείς σχέσεις, να επικοινωνείς με σαφήνεια, να συνεργάζεσαι και να επιλύεις συγκρούσεις. 
5. Ικανότητα λήψης αποφάσεων:  Το να κάνεις θετικές επιλογές σε σχέση με το πώς συμπεριφέρεσαι και αλληλεπιδράς με τους άλλους. Σκέψου πώς οι πράξεις σου επηρεάζουν τον εαυτό σου και τους άλλους. 

Παρανόηση #2:

Οι SEL δεξιότητες – soft skills – δεν είναι τόσο σημαντικές όσο τα hard skills.

Τι συμβαίνει στα αλήθεια: Οι κοινωνικές συναισθηματικές δεξιότητες αναφέρονται συχνά ως soft skills, ωστόσο είναι εξίσου σημαντικές με τα hard skils.

Τα soft skills – οριζόντιες δεξιότητες (συχνά αναφέρονται και ως κοινωνικές δεξιότητες) μας επιτρέπουν να συνεννοούμαστε και να συνεργαζόμαστε καλά με άλλους ανθρώπους, να επικοινωνούμε αποτελεσματικά, να έχουμε ενσυναίσθηση και να λύνουμε τα προβλήματα που προκύπτουν. Αυτές οι δεξιότητες μπορεί να είναι δύσκολο να ελεγχθούν αλλά είναι απαραίτητες.

Τα hard skills – κάθετες δεξιότητες είναι αυτές που απαιτούνται για την ολοκλήρωση μιας εργασίας. Για παράδειγμα, το να είναι κανείς καλός στα μαθηματικά ή να διαβάζει σωστά είναι δεξιότητες που ανήκουν στις κάθετες. Αυτές οι δεξιότητες λοιπόν είναι εύκολο να ελεγχθούν και να παρουσιαστούν. 

Σύμφωνα με έρευνες, η ανάπτυξη ισχυρών κοινωνικό συναισθηματικών δεξιοτήτων βελτιώνει τα ακαδημαϊκά επιτεύγματα. Για παράδειγμα η ικανότητα διαχείρισης των συναισθημάτων κατά τη διάρκεια εκμάθησης νέων πραγμάτων, μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να αντιμετωπίσουν τις όποιες προκλήσεις και όχι μόνο. 

Παρανόηση #3:

Τα παιδιά μαθαίνουν αυτόματα τις SEL δεξιότητες

Τι συμβαίνει στα αλήθεια: Οι άνθρωποι δεν γεννιούνται γνωρίζοντας πώς να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους, πώς να τα πηγαίνουν καλά με τους άλλους και πώς να επιλύουν τα προβλήματα. Αυτές είναι δεξιότητες που μαθαίνονται με την πάροδο των χρόνων. 

Κάποιες φορές έχουμε τη δυνατότητα να μάθουμε κάποιες κοινωνικές συναισθηματικές δεξιότητες εμπειρικά. Αλλά τις περισσότερες φορές χρειάζονται ξεκάθαρες οδηγίες για να κατανοήσουμε και στη συνέχεια να εξασκηθούμε σε αυτές τις δεξιότητες. Για παράδειγμα,  αν δυσκολευόμαστε με εκτελεστικές λειτουργικές δεξιότητες μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα με το να παραμείνουμε συγκεντρωμένοι, να ελέγξουμε τα συναισθήματά μας ή να παραμείνουμε σε ησυχία. Οι Σύμβουλοι SEL μπορεί να διαμορφώσουν στρατηγικές προκειμένου να βοηθήσουν τους ενδιαφερόμενους να ανακαλύψουν αυτές τις δεξιότητες. Ταυτόχρονα μπορούν να εκπαιδεύσουν γονείς για να κάνουν ακριβώς το ίδιο στο σπίτι. 

Παρανόηση #4:

Υπάρχει μόνο ένας τρόπος για να διδάξει κανείς την SEL

Τι συμβαίνει στα αλήθεια: Δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος για να διδάξει κανείς την κοινωνική συναισθηματική μάθηση. Κάθε άνθρωπος έχει διαφορετικές ανάγκες. Η κάθε οικογένεια έχει διαφορετικό υπόβαθρο και κουλτούρα. Οι Σύμβουλοι SEL που εργάζονται με διαφορετικά γκρουπ ανθρώπων ή και μαθητών, μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις πληροφορίες που έχουν για τους μαθητές τους προκειμένου να σχεδιάσουν μαθήματα κοινωνικών συναισθηματικών δεξιοτήτων, στα οποία οι συμμετέχοντες μπορούν να έχουν πλήρη πρόσβαση και να εφαρμόσουν τις δεξιότητες. 

Oι Σύμβουλοι SEL πρέπει να συνδυάσουν μια πολιτισμικά ανταποκρινόμενη διδασκαλία με την κοινωνική συναισθηματική μάθηση προκειμένου να βοηθήσει τους μαθητές τους να κατανοήσουν και να εκτιμήσουν ο ένας τον άλλον. Για παράδειγμα, τα μη λεκτικά μηνύματα όπως η βλεμματική επαφή μπορεί να έχουν διαφορετικές ερμηνείες σε κάθε κουλτούρα. Σύμφωνα με την επικρατούσα κουλτούρα στην Αμερική η βλεμματική επαφή δείχνει συχνά αυτοπεποίθηση. Αλλά σε άλλες κουλτούρες αυτό μπορεί να σημαίνει ασέβεια. Το να γνωρίζουν οι Σύμβουλοι τις διαφορετικές πολιτισμικές νόρμες των μαθητών τους τους βοηθάει να σχεδιάζουν τα προγράμματα κοινωνικής συναισθηματικής μάθησης. 

Κάποιες φορές οι διαφορετικές πολιτιστικές νόρμες και προσδοκίες μπορεί να οδηγήσουν σε σκληρές αλλά σημαντικές συζητήσεις. Στα σχολεία, τα μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να επιθυμούν να συζητήσουν για το πώς η φυλή, το φύλο, η τάξη ή άλλες μορφές ταυτότητας μπορεί να επηρεάσουν τον τρόπο που ενεργεί ο κάθε άνθρωπος. 

Παρανόηση #5:

Η SEL αφορά μόνο τα παιδιά με συμπεριφορικά προβλήματα 

Τι συμβαίνει στα αλήθεια: Η κοινωνική συναισθηματική μάθηση είναι για όλα τα παιδιά αλλά και τους ενήλικες. Όλοι συνεχίζουμε να αναπτύσσουμε αυτές τις δεξιότητες σε όλη μας τη ζωή. Οι SEL δεξιότητες δεν σχετίζονται μόνο με το πώς οι άνθρωποι εκφράζονται εξωτερικά. Αφορά επίσης το πώς αντιδρούν σε εσωτερικό επίπεδο. 

Στο σχολείο ένας μαθητής μπορεί να απογοητευτεί από την αδυναμία του να λύσει μια άσκηση μαθηματικών και να αντιδράσει φωνάζοντας ή τσακαλώνοντας το χαρτί. Αυτός ο μαθητής χρειάζεται βοήθεια προκειμένου να αναπτύξει τον αυτοέλεγχο. Ένας άλλος μπορεί να λύσει αθόρυβα ένα μαθηματικό πρόβλημα, ωστόσο μέσα του να νιώθει αποτυχημένος. Ο ήσυχος μαθητής χρειάζεται επίσης βοήθεια προκειμένου να αναπτύξει τις κοινωνικές συναισθηματικές του δεξιότητες. 

Η SEL βοηθάει τους γονείς και τους δασκάλους να κατανοήσουν ότι τα παιδιά με την κάθε συμπεριφορά τους προσπαθούν αν επικοινωνήσουν κάτι. Στη συνέχεια μπορούν να μιλήσουν με τα παιδιά για να αντιληφθούν τι κρύβεται πίσω από κάθε συμπεριφορά και τι είναι αυτό που μπορεί να τους βοηθήσει. 

Κάθε παιδί χρειάζεται να αναγνωρίζει τις προκλήσεις, να μπορεί να ζητάει βοήθεια και να εντοπίζει πώς νιώθει σε κάθε κατάσταση. Είναι σημαντικό να τους διδάξουμε αυτές τις δεξιότητες, ώστε να μπορούν να αναπτυχθούν στα πλαίσια του σχολείου, του σπιτιού και της κοινότητας.

Για όσους ενιαφέρονται για τους Συμβούλους SEL και για Εκπαιδευτικούς 

Ενημερωθείτε καλύτερα για τους Συμβούλους Κοινωνικής Συναισθηματικής Μάθησης, τα οφέλη του και τους τρόπους με τους οποίους μπορείτε να ενσωματώσετε την SEL στη ζωή και στην τάξη. Το Ελληνικό Κέντρο Συναισθημάτων προσφέρει περιορισμένες Υποτροφίες έως και 100% σε εκπαιδευτικούς και 50% σε όλους τους άλλους αν πληρούν τα κριτήρια. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε στοιχεία που βασίζονται στις στρατηγικές της SEL και την υποστηρίζουν καθ’όλη τη διάρκεια της μέρας. 

Εκπαιδευτικοί: Για παράδειγμα χρησιμοποιείστε τη μέθοδο της ενθάρρυνσης για να υπενθυμίσετε στους μαθητές τις προσδοκίες τους. Χρησιμοποιήστε με σεβασμό την ανακατεύθυσνη προκειμένου να τους βοηθήσετε στις επικοινωνιακές τους δεξιότητες που σχετίζονται με τον τόνο της φωνής και τη γλώσσα του σώματος. 

Η γνώση περισσότερων πληροφοριών για τους μαθητές σας βοηθάει επίσης. Μελετήστε την επιστήμη πίσω από τη σύνδεση των μαθητών και χτίστε ισχυρούς δεσμούς μεταξύ τους. Θυμηθείτε να συνεργάζεστε και με τις οικογένειες των μαθητών. Η κοινωνική συναισθηματική μάθηση συμβαίνει σε όλους τους τομείς της ζωής ενός μαθητή. 

Δείτε στους συνδέσμους περισσότερα για το πρόγραμμα.