Τα σημερινά σχολεία γίνονται ολοένα και πιο πολυπολιτισμικά και πολύγλωσσα με μαθητές από διαφορετικά κοινωνικά και οικονομικά υπόβαθρα. Οι εκπαιδευτικοί και οι κοινοτικοί φορείς εξυπηρετούν τους μαθητές με διαφορετικά κίνητρα για τη μάθηση, τη θετική συμπεριφορά και την ακαδημαϊκή απόδοση. Η κοινωνική και συναισθηματική μάθηση (SEL) παρέχει τη βάση για ασφαλή και θετική μάθηση και ενισχύει την ικανότητα των μαθητών να επιτύχουν στο σχολείο, τη σταδιοδρομία και τη ζωή.

5 κλειδιά για επιτυχημένο SEL

Η έρευνα δείχνει ότι το SEL όχι μόνο βελτιώνει την επίδοση 11% κατά μέσο όρο, αλλά παράλληλα προωθεί συμπεριφορές υπέρ της κοινωνίας (όπως η ευγένεια, το μοίρασμα και η ενσυναίσθηση), βελτιώνει τη στάση των μαθητών στο σχολείο και μειώνει την κατάθλιψη και το άγχος μεταξύ των μαθητών (Durlak 2011). Ο αποτελεσματικός προγραμματισμός κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης περιλαμβάνει συντονισμένες πρακτικές στην τάξη, στο σχολείο, στην οικογένεια και στην κοινότητα που βοηθούν τους μαθητές να αναπτύξουν τις ακόλουθες πέντε βασικές δεξιότητες:

Αυτογνωσία

Η αυτογνωσία περιλαμβάνει την κατανόηση των συναισθημάτων, των προσωπικών στόχων και των αξιών του ατόμου. Αυτό περιλαμβάνει την ακριβή αξιολόγηση των δυνατοτήτων και των περιορισμών κάποιου, την ύπαρξη θετικού τρόπου σκέψης και την κατανόηση της αυτοαποτελεσματικότητας καθώς και του επιπέδου αισιοδοξίας του. Τα υψηλά επίπεδα αυτογνωσίας απαιτούν την ικανότητα αναγνώρισης του τρόπου με τον οποίο οι σκέψεις, τα συναισθήματα και οι πράξεις συνδέονται μεταξύ τους.

Αυτοδιαχείριση

Η αυτοδιαχείριση απαιτεί δεξιότητες και στάσεις που διευκολύνουν την ικανότητα διαχείρισης των συναισθημάτων και των συμπεριφορών του ατόμου. Αυτό περιλαμβάνει την ικανότητα να παραμερίζει για λίγο την προσωπική του ικανοποίηση, να διαχειρίζεται το άγχος του, να ελέγχει τις παρορμήσεις του και να επιμένει στις προκλήσεις για την επίτευξη προσωπικών και εκπαιδευτικών στόχων.

Κοινωνική Ευαισθητοποίηση

Η κοινωνική ευαισθητοποίηση περιλαμβάνει την ικανότητα κατανόησης, ενσυναίσθησης και συμπόνιας για άτομα με διαφορετικό υπόβαθρο ή κουλτούρα. Περιλαμβάνει επίσης την κατανόηση των κοινωνικών κανόνων συμπεριφοράς και την εύρεση πόρων για την στήριξη της οικογένειας, του σχολείου και της κοινότητας.

Κοινωνικές Δεξιότητες 

Οι κοινωνικές δεξιότητες βοηθούν τους μαθητές να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν υγιείς και ικανοποιητικές σχέσεις και να ενεργούν σύμφωνα με τους κοινωνικούς κανόνες. Αυτές οι δεξιότητες περιλαμβάνουν τη σαφή επικοινωνία, την ενεργητική ακρόαση, τη συνεργασία, την αντίσταση σε οποιαδήποτε μορφή κοινωνικής πίεσης, τη εποικοδομητική διαπραγμάτευση των συγκρούσεων και την αναζήτηση βοήθειας όταν χρειάζεται.

Υπεύθυνη Λήψη Αποφάσεων

Η υπεύθυνη λήψη αποφάσεων βοηθάει και μαθαίνει το άτομο να κάνει σωστές επιλογές στην προσωπική συμπεριφορά του, να αλληλοεπιδρά σε διάφορα περιβάλλοντα, να λαμβάνει υπ’ όψιν τα ηθικά πρότυπα και τις ανησυχίες που σχετίζονται με θέματα ασφάλειας και να θέτει κανόνες συμπεριφοράς για περιορισμό επικίνδυνων συμπεριφορών. Βάζει προτεραιότητα την υγεία και την ευημερία του ατόμου και του συνόλου γενικότερα και αξιολογεί τις συνέπειες διαφόρων ενεργειών.

Το σχολείο είναι ένα από τα κύρια μέρη όπου οι μαθητές μαθαίνουν κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες. Ένα αποτελεσματικό πρόγραμμα SEL θα πρέπει να περιλαμβάνει τέσσερα στοιχεία: 

Διαδοχικότητα: συνδεδεμένα και συντονισμένα σύνολα δραστηριοτήτων για την προώθηση της ανάπτυξης δεξιοτήτων

Δράση: ενεργές μορφές μάθησης που βοηθούν τους μαθητές να αποκτήσουν νέες δεξιότητες

Στόχευση: έμφαση στην ανάπτυξη προσωπικών και κοινωνικών δεξιοτήτων

Σαφήνεια: στόχευση συγκεκριμένων κοινωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων

Τα Βραχυπρόθεσμα και Μακροπρόθεσμα Οφέλη του SEL

Οι μαθητές είναι πιο επιτυχημένοι στο σχολείο και στην καθημερινή ζωή όταν:

• Γνωρίζουν και μπορούν να διαχειριστούν τα συναισθήματα τους
• Κατανοούν τις προοπτικές των άλλων και συσχετίζονται αποτελεσματικά μαζί τους
• Κάνουν ορθές επιλογές στις προσωπικές και κοινωνικές αποφάσεις τους

Αυτές οι κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες είναι μερικά από τα αποτελέσματα των μαθητών που παίρνουν μέρος στα προγράμματα SEL (Durlak, 2011; Farrington, 2012; Sklad, 2012). 

Άλλα οφέλη περιλαμβάνουν:

• Θετικότερες στάσεις προς τον εαυτό τους, τους άλλους και ως προς τα καθήκοντα τους, αυξημένη αυτοαποτελεσματικότητα, αυτοπεποίθηση, επιμονή, ενσυναίσθηση, σύνδεση, δέσμευση στους σχολικούς στόχους και αίσθηση σκοπού.
• Πιο θετικές κοινωνικές συμπεριφορές και σχέσεις με συνομηλίκους και ενήλικες
• Μειωμένα προβλήματα επικίνδυνης συμπεριφοράς και κακής διαγωγής
• Μειωμένη συναισθηματική δυσφορία
• Βελτιωμένες σχολικές επιδόσεις και ενεργή συμμετοχή 

Μακροπρόθεσμα, η μεγαλύτερη κοινωνική και συναισθηματική ικανότητα μπορεί να αυξήσει τα ποσοστά επιτυχίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και την επαγγελματική σταδιοδρομία, τις καλές οικογενειακές και εργασιακές σχέσεις, την καλύτερη ψυχική υγεία, τη παρότρυνση για συμμετοχή στα κοινά και να μειώσει την  παραβατική συμπεριφορά. (Hawkins, Kosterman , Catalano, Hill, & Abbott, 2008· Jones, Greenberg, & Crowley, 2015).

Χτίζοντας δεξιότητες SEL στην σχολική τάξη

Η διδασκαλία και τυποποίηση κοινωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων προωθεί την κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη όλων των μαθητών στις τάξεις, παρέχοντας τους ευκαιρίες να εξασκήσουν, να βελτιώσουν και να εφαρμόσουν  αυτές τις δεξιότητες σε διάφορες καταστάσεις.

Μία βασική προσέγγιση της SEL είναι να εκπαιδεύσει τους δασκάλους να εντάξουν στην διδασκαλία τους κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες και  στη συνέχεια να παροτρύνουν τους μαθητές να τις χρησιμοποιούν κατά τη διάρκεια της ημέρας. Σειρά προγραμμάτων SEL έχουν βασιστεί στην έρευνα που ενισχύουν τις ικανότητες και τη συμπεριφορά των μαθητών με αναπτυξιακά κατάλληλους τρόπους από την προσχολική ηλικία έως το γυμνάσιο (Σύμπραξη για Ακαδημαϊκή, Κοινωνική και Συναισθηματική Μάθηση, 2013, 2015).

Οι δάσκαλοι μπορούν επίσης να καλλιεργήσουν δεξιότητες στους μαθητές μέσω στοχευμένων  διαπροσωπικών και διδακτικών αλληλεπιδράσεών τους κατά τη διάρκεια της σχολικής ημέρας.  Οι αλληλεπιδράσεις ενηλίκων-μαθητών όταν οδηγούν σε θετικές σχέσεις μαθητή-δασκάλου, δίνουν τη δυνατότητα στους δασκάλους να αναγνωρίσουν τις κοινωνικο-συναισθηματικές ικανότητες των μαθητών και να προάγουν τη συμμετοχή αυτών σε κοινές δράσεις (Williford & Sanger Wolcott, 2015). Οι πρακτικές των δασκάλων που παρέχουν στους μαθητές συναισθηματική υποστήριξη, ευκαιρίες να ακουστούν όλες οι γνώμες και οι απόψεις και αυτονομία προωθούν τη συμμετοχή των μαθητών στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Πώς τα σχολεία μπορούν να υποστηρίξουν το SEL

Σε σχολικό επίπεδο, οι στρατηγικές SEL συνήθως έχουν τη μορφή πολιτικών, πρακτικών ή δομών που σχετίζονται με το περιβάλλον και τις υπηρεσίες υποστήριξης μαθητών (Meyers et al., υπό έκδοση). Τα ασφαλή και θετικά σχολικά περιβάλλοντα και οι διαφορετικές κουλτούρες επηρεάζουν θετικά τα αποτελέσματα της ακαδημαϊκής συμπεριφοράς και ψυχικής υγείας των μαθητών (Thapa, Cohen, Guffey, & Higgins¬-D’Alessandro, 2013). Οι διευθυντές σχολείων διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην προώθηση δραστηριοτήτων και πολιτικών σε όλο το σχολείο που προωθούν θετικά σχολικά περιβάλλοντα, όπως η συγκρότηση μιας ομάδας για την διατήρηση καλού επικοινωνιακού κλίματος και η ανάπτυξη σαφών κανόνων, αξιών και προσδοκιών για τους μαθητές και τα μέλη του προσωπικού.

Οι πολιτικές ισότιμης και δίκαιης πειθαρχίας και οι πρακτικές πρόληψης του εκφοβισμού είναι πιο αποτελεσματικές από μεθόδους που βασίζονται στην ανταμοιβή ή την τιμωρία (Bear et al., 2015). Οι διευθυντές σχολείων μπορούν να οργανώσουν δραστηριότητες που χτίζουν θετικές σχέσεις και μια αίσθηση κοινότητας μεταξύ των μαθητών μέσω πρακτικών όπως τακτικές προγραμματισμένες συναντήσεις συμβουλευτικής που παρέχουν στους μαθητές ευκαιρίες να συνδεθούν μεταξύ τους.

Σημαντικό στοιχείο του SEL σε όλο το σχολείο είναι η εφαρμογή του με πολυεπίπεδα συστήματα υποστήριξης. Οι υπηρεσίες που παρέχονται στους μαθητές από επαγγελματίες όπως συμβούλους, κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους θα πρέπει να ευθυγραμμίζονται με τις καθολικές προσπάθειες στην τάξη και τη σχολική κοινότητα. Συχνά οι επαγγελματίες υποστήριξης σπουδαστών δουλεύοντας σε μικρές ομάδες, ενισχύουν και συμπληρώνουν την εκπαίδευση στην τάξη των μαθητές που χρειάζονται έγκαιρη παρέμβαση ή πιο άμεση αντιμετώπιση προβλημάτων.

Δημιουργία οικογενειακών και κοινοτικών συνεργασιών

Οι συνεργασίες οικογένειας και κοινότητας μπορούν να ενισχύσουν στην επέκταση της μάθησης στο σπίτι και τη γειτονιά. Τα μέλη της κοινότητας και οι οργανισμοί μπορούν να υποστηρίξουν τις προσπάθειες στην τάξη και στο σχολείο παρέχοντας στους μαθητές πρόσθετες ευκαιρίες να βελτιώσουν και να εφαρμόσουν διάφορες δεξιότητες SEL (Catalano et al., 2004).

Οι δραστηριότητες μετά το σχολείο παρέχουν επίσης ευκαιρίες στους μαθητές να συνδεθούν με υποστηρικτικούς ενήλικες και συνομηλίκους (Gullotta, 2015). Είναι ένας εξαιρετικός χώρος για να βοηθήσει τους νέους να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν νέες δεξιότητες και προσωπικά ταλέντα. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα προγράμματα μετά το σχολείο που επικεντρώνονται στην κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη μπορούν να ενισχύσουν σημαντικά την αυτοαντίληψη των μαθητών, τη σχολική σύνδεση, τις θετικές κοινωνικές συμπεριφορές, τους σχολικούς βαθμούς και τις βαθμολογίες των τεστ, ενώ μειώνουν τις προβληματικές συμπεριφορές (Durlak et al., 2010).

Το SEL μπορεί επίσης να εφαρμοστεί σε πολλά περιβάλλοντα εκτός από το σχολείο. Το SEL ξεκινά από την πρώιμη παιδική ηλικία, επομένως η εφαρμογή του μέσα στην οικογένεια είναι σημαντική (Bierman & Motamedi, 2015). Τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έχουν επίσης τη δυνατότητα να προωθήσουν το SEL (Conley, 2015).