Συχνά βρίσκω τον εαυτό να νοσταλγεί τον καιρό που πέρασε- ειδικά για τα παιδικά μου χρόνια. Σκέφτομαι τότε που μπορούσα να κανονίσω ένα ταξίδι με ένα σακίδιο στην πλάτη χωρίς να με περιορίζει η φροντίδα των παιδιών ή το λιγοστό απόθεμα ενέργειας που έχω. Αυτές οι σκέψεις μου αφήνουν ένα γλυκόπικρο συναίσθημα – έναν συνδυασμό χαράς, λύπης και λαχτάρας.

Παρόλο που προσωπικά θεωρώ τη νοσταλγία ευχάριστο και κινητήριο συναίσθημα, οι γιατροί και οι ψυχολόγοι δεν τη θεωρούσαν πάντα τόσο καλή για τον άνθρωπο. Η προσκόλληση στο παρελθόν συχνά συνδέονταν με την δυνατότητα προσαρμογής σε νέες πραγματικότητες, όπως η νοσταλγία των στρατιωτών για τα σπίτια τους και την πατρίδα τους που τους έκανε να νιώθουν μοναξιά και φόβο. Δεν πάει πολύς καιρός που πολλοί θεωρούσαν τη νοσταλγία ψυχική ασθένεια, όμοια με τη μελαγχολία που μπορεί να οδηγήσει σε άγχος, κατάθλιψη και διαταραχές ύπνου.

Παρόλα αυτά, οι πιο πρόσφατες έρευνες πάνω στην νοσταλγία δείχνουν ότι μπορεί να είναι ευεργετική, αυξάνοντας την ευζωία, κάνοντας μας να νιώθουμε συνδεδεμένοι με άλλους ανθρώπους και δίνοντας μας την αίσθηση της εξέλιξης στη ζωή μας.

Σύμφωνα με την επιστήμη, η νοσταλγία μπορεί να μας φανεί ωφέλιμη με τους εξής τρόπους:

1. Μας κάνει να αισθανόμαστε κοινωνικά συνδεδεμένοι.

Η νοσταλγία για το παρελθόν συνήθως περιλαμβάνει το να φέρνουμε στη μνήμη μας σημαντικούς ανθρώπους της ζωής μας – ανθρώπους που νοιάζονταν για εμάς, μας αγαπούσαν και μας έκαναν να αισθανόμαστε ότι ανήκουμε κάπου. Συγκεκριμένα, οι προσωπικές μου νοσταλγικές σκέψεις επικεντρώνονται σε στιγμές που ήμουν με ανθρώπους και σε μέρη που αγαπώ. Δεν είναι έκπληξη, λοιπόν, το γεγονός ότι, ανακαλώντας αυτές τις ξεχωριστές στιγμές, θα μπορούσαμε να αισθανθούμε σε γενικότερο βαθμό συνδεδεμένοι με τους άλλους ανθρώπους.

Σε μια έρευνα βρέθηκε ότι όταν οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να καταγράψουν ένα γεγονός από το παρελθόν τους, για το οποίο ένιωθαν συναισθηματική λαχτάρα, αισθάνονταν αγάπη και υποστήριξη και αυτό τους βοηθούσε να αντιμετωπίσουν τη μοναξιά. Άλλη έρευνα έδειξε ότι όταν οι άνθρωποι ένιωθαν νοσταλγία για στιγμές στη ζωή τους όπου συναναστράφηκαν με μέλη μιας ομάδας εντελώς διαφορετικά από αυτή στην οποία ανήκουν – πχ όταν οι έφηβοι ανακαλούσαν αστείες στιγμές με ενήλικες – ένιωθαν λιγότερο προκατειλημμένοι απέναντι σε αυτή την ομάδα.

Η νοσταλγία μας βοηθά επίσης να διατηρούμε τις σχέσεις μας. Για παράδειγμα, μία έρευνα έδειξε ότι η νοσταλγία βοηθούσε ανθρώπους να αισθάνονται πιο αισιόδοξοι για τις ανθρώπινες σχέσεις γενικότερα και να ανυπομονούν να συνδεθούν με φίλους. Σε άλλη έρευνα, όταν κλήθηκαν να αισθανθούν νοσταλγία (ειδικά αυτοί που συνδέονταν πιο εύκολα με άλλους ανθρώπους) ένιωσαν πιο ικανοί να προσφέρουν συναισθηματική υποστήριξη στους ανθρώπους της ζωής τους.

2. Μας βοηθά να βρούμε το νόημα της ζωής μας.

Το να έχετε μία αίσθηση του νοήματος της ζωής σας περιλαμβάνει το να αναγνωρίσετε πως η ύπαρξη σας μετράει και ότι η ζωή σας έχει συνοχή και σκοπό. Αυτό είναι κάτι που όλοι μοχθούμε για να αποκτήσουμε με κάποιον τρόπο.

Ευτυχώς, η έρευνα αναδεικνύει πως η νοσταλγία μπορεί να φανεί σημαντική πηγή για την αύξηση του νοήματος, υπογραμμίζοντας κομβικές στιγμές της ζωής μας και δίνοντας μας της αίσθηση της εξέλιξης.

Σε μια έρευνα συγκρίθηκε η νοσταλγία με δύο φαινομενικά όμοιους τρόπους σκέψης αναφορικά με τη ζωή κάποιου: Ανακαλώντας ένα θετικό παρελθοντικό συμβάν ή φαντάζοντας ένα καταστροφικό μέλλον. Εστιάζοντας την προσοχή τους σε ένα γεγονός που τους έκανε να νιώθουν νοσταλγία, προκαλούσε στους ανθρώπους την αίσθηση ότι η ζωή τους έχει περισσότερο νόημα συγκριτικά με το να φαντάζονται ένα καταστροφικό μέλλον. Συγκριτικά και με τους δύο αυτούς στοχασμούς, η νοσταλγία μείωσε την ανάγκη των ανθρώπων να ψάχνουν το νόημα της ζωής τους, αφού ήδη αισθάνονταν ότι η ζωή τους είχε νόημα.

Σε μια άλλη έρευνα, οι άνθρωποι, είτε άκουγαν μία μελωδία που τους ταξίδευε πίσω σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή, είτε άκουγαν στίχους ενός παλιού τραγουδιού. Αυτές οι νοσταλγικές δραστηριότητες, όχι μόνο τους έκαναν να νιώθουν ότι αγαπιούνται και ότι είναι κοινωνικά αποδεκτοί, αλλά και να νιώθουν περισσότερο πώς η ζωή τους έχει νόημα. Ακόμα και όταν διάβαζαν μία έκθεση που τους παρότρυνε να σκεφτούν πώς η ζωή δεν έχει νόημα – η οποία έλεγε: “Είναι περίπου 7 δισεκατομμύρια άνθρωποι που ζουν στον πλανήτη, για αυτό συλλογήσου για μια στιγμή την παρακάτω ερώτηση: Μέσα στο μεγάλο στοίχημα, πόσο σημαντικός είσαι;” – εντελώς αυθόρμητα αισθάνθηκαν νοσταλγία με σκοπό να ανακουφιστούν από το συναίσθημα ότι δεν αξίζουν.

Αυτά τα ευρήματα αλλά και άλλα πολλά φανερώνουν ότι, όχι μόνο ενισχύεται το αίσθημα ότι η ζωή έχει νόημα, αλλά μπορούν να λειτουργήσουν και ως καταπραϋντικά σε περιόδους που μειώνεται αυτό το αίσθημα.

3. Μας κάνει πιο χαρούμενους.

Αν και φαίνεται να κάνει ακριβώς αυτό – να τονώνει τη διάθεση μας. Παρόλο που η νοσταλγία είναι εξ’ ορισμού μία μίξη θετικών και αρνητικών συναισθημάτων, τα θετικά φαίνεται να υπερτερούν των αρνητικών, που σημαίνει ότι στο τέλος αισθανόμαστε πιο χαρούμενοι.

Σε μία πολύ πρόσφατη έρευνα, επιλέχτηκαν τυχαία 176 φοιτητές για να συμμετάσχουν σε ένα πρόγραμμα σχετικά με τη νοσταλγία, διάρκειας 6 εβδομάδων, όπου κλήθηκαν να καταγράφουν εβδομαδιαία ένα παρελθοντικό γεγονός που έφερε στην επιφάνεια “συναισθηματική λαχτάρα για το παρελθόν” (ενώ μία άλλη ομάδα έγραφε για ουδέτερα παρελθοντικά γεγονότα). Έπειτα έπρεπε να παρατηρήσουν τα επίπεδα των θετικών και αρνητικών συναισθημάτων τους και να αναφέρουν σε τι βαθμό η γραφή τους ενίσχυε το αίσθημα του νοήματος της ζωής, τους έκανε να νιώθουν κοινωνικά συνδεδεμένοι ή συνδεδεμένοι με τον παρελθοντικό τους εαυτό. Σε διαφορετικές χρονικές στιγμές έπρεπε να καταγράψουν πόσο ικανοποιημένοι είναι από τη ζωή τους, τα συναισθήματα τους και την ποιότητα της ζωής τους.

Οι ερευνητές βρήκαν ότι η νοσταλγία ήταν γενικά ευεργετική, καθώς οδηγούσε τα άτομα στο να έχουν πιο θετικά συναισθήματα, καλύτερη ποιότητα αλλά και ικανοποίηση για τη ζωή τους, όπως επίσης και λιγότερα αρνητικά συναισθήματα – το λιγότερο 3 εβδομάδες μέσα στο πρόγραμμα. Αυτά τα πλεονεκτήματα στην πλειοψηφία τους εξαφανίζονταν μετά το πρόγραμμα – σε όλους εκτός από αυτούς που ξεκίνησαν το πείραμα του να ασχολούνται τακτικά με τη νοσταλγία. Σε αυτούς, το πρόγραμμα της νοσταλγίας, τους έφερε περισσότερη ικανοποίηση στη ζωή τους και λιγότερα αρνητικά συναισθήματα, ακόμα και 1 μήνα μετά τη λήξη του, πιθανών γιατί το πρόγραμμα τους ταίριαζε περισσότερο.

Πολλά από τα πλεονεκτήματα που αφορούν στην ευτυχία θα μπορούσαν να συνδεθούν με τις επιδράσεις της νοσταλγίας στην κοινωνική σύνδεση. Θα μπορούσε όμως ακόμα να σημαίνει ότι η νοσταλγία μας βοηθά να δούμε τον εαυτό μας με έναν πιο αληθινό, πιο αυθεντικό τρόπο.

4. Ερχόμαστε σε επαφή με τον αυθεντικό εαυτό μας.

Όταν νοσταλγούμε το παρελθόν μας, είμαστε οι πρωταγωνιστές στην ιστορία της δικής μας ζωής. Ίσως για αυτόν τον λόγο, η νοσταλγία μας βοηθά να δούμε τη ζωή μας με συνέχεια και λογική, δίνοντας μας την αίσθηση της αυθεντικότητας.

Σε μια μελέτη, όταν τα άτομα καλέστηκαν να αισθανθούν νοσταλγία γράφοντας για μια στιγμή του παρελθόντος τους, είδαν τον παλιό τους εαυτό ως μία αυθεντική αναπαράσταση του εαυτού τους.

Αυτό, από την άλλη, μείωσε την εστίασή τους στο να ικανοποιούν τις ανάγκες των άλλων σε σχέση με τις δικές τους εγγενής προσδοκίες για τον εαυτό τους. Με άλλα λόγια τους βοήθησε να είναι πιο αυθεντικοί.

Οι ερευνητές μελέτησαν επίσης, πώς οι προσωπικές απειλές θα μπορούσαν να δεσμεύσουν τα άτομα να αισθάνονται περισσότερη νοσταλγία. Οι μισοί από τους συμμετέχοντες διάβασαν αυτό το κείμενο: ” Πολλοί άνθρωποι αισθάνονται ότι έχουν δύο πλευρές. Η μία πλευρά είναι το άτομο που δείχνουν στους άλλους ανθρώπους; η άλλη πλευρά είναι ο αληθινός εαυτός τους – δηλαδή το άτομο που είναι πραγματικά μέσα τους”. Στη συνέχεια έγραψαν για στιγμές στη ζωή τους που δυσκολεύονταν να αποκαλύψουν τον πραγματικό τους εαυτό στους άλλους. Οι άλλοι μισοί από τους συμμετέχοντες έγραψαν για την καθημερινές τους ρουτίνες και πότε αυτές διαταράσσονταν. Έπειτα και οι δύο ομάδες ανέφεραν τα θετικά και αρνητικά συναισθήματά τους καθώς επίσης και τα συναισθήματα νοσταλγίας που βίωσαν.

Τα ευρήματα έδειξαν πώς όσοι εστίαζαν στις απειλές της αυτό-αντίληψης τους, βίωναν πιο αρνητικά συναισθήματα και περισσότερο νοσταλγία. Αυτό δείχνει ότι η νοσταλγία μας φέρνει σε επαφή με τους “αληθινούς εαυτούς” μας και προστατεύει την αυθεντικότητα μας από κάθε απειλή.

Ίσως για αυτό το λόγο, διατηρώντας τη νοσταλγία, να συμβάλλουμε στην προσωπική μας ανάπτυξη. Τουλάχιστον μία έρευνα έδειξε ότι το συναίσθημα της νοσταλγίας έκανε τους ανθρώπους να νιώθουν πιο θετικά για τον εαυτό τους, το οποίο με τη σειρά του τους έκανε πιο ανοιχτούς στο να δοκιμάζουν νέα πράγματα, να επεκτείνουν τους ορίζοντες τους και να έχουν περιέργεια για τη ζωή- όλα σημάδια ψυχικής υγείας.

5. Μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους που νιώθουν απογοητευμένοι και καταθλιπτικοί.

Ίσως λόγω των υποθετικών πλεονεκτημάτων, οι άνθρωποι τείνουν να αισθάνονται νοσταλγία όταν νιώθουν ψυχολογικά πεσμένοι, μόνοι και απογοητευμένοι. Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι η νοσταλγία μπορεί να προστατέψει το άτομο από αρνητικά νοητικά στάδια και να συμβάλει στην ψυχική ισορροπία.

Σαφώς, αυτό δε σημαίνει ότι η νοσταλγία είναι πάντα ευεργετική ή ότι δεν μπορεί να έχει αρνητική χροιά. Αν η νοσταλγία μας κάνει να ξοδεύουμε υπερβολικά πολύ χρόνο στο να σκεφτόμαστε το παρελθόν μας, αυτό μπορεί να μας στερήσει τη δυνατότητα να αναγνωρίζουμε τις χαρές της ζωής στο εδώ και τώρα. Και, καθώς τείνουμε να εμπλεκόμαστε σε νοσταλγικά συναισθήματα όταν συμβαίνουν αρνητικά πράγματα, θα μπορούσε αυτό να αποτελέσει εμπόδιο στο να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα του παρόντος με πιο αποτελεσματικούς τρόπους.

Η ενθάρρυνση ορισμένων κοινωνικών ομάδων να αισθάνονται νοσταλγία θα μπορούσε επίσης να έχει αρνητικές συνέπειες. Για παράδειγμα, μια μελέτη διαπίστωσε ότι η νοσταλγία έκανε τους ανθρώπους πιο πιθανό να πιστεύουν πολιτικούς ισχυρισμούς, ανεξάρτητα από την αληθοφάνειά τους. Η πρόκληση νοσταλγίας θα μπορούσε να είναι ένα διαφημιστικό τέχνασμα που χρησιμοποιείται για να επηρεάσει τη συμπεριφορά των καταναλωτών, η οποία θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε κακές επιλογές.

Ωστόσο, περισσότερες είναι οι πιθανότητες πως η νοσταλγία είναι ευλογία παρά κατάρα και αποτελεί μια στρατηγική νίκης για να νιώθουμε καλύτερα με τον εαυτό μας. Μπορεί να αυξήσει τη σύνδεσή μας με τους άλλους, την αίσθηση του νοήματος στη ζωή μας, την αυθεντικότητα και την ευτυχία μας. Γιατί, λοιπόν, να μην συντονιστείτε με νοσταλγικά συναισθήματα πού και πού; Μπορεί απλώς να σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε τις προκλήσεις της στιγμής.